"Міжнародны дзяржаўны экалагічны інстытут імя А.Д.Сахарава" Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта

Кафедра ядзернай і радыяцыйнай бяспекі (да 1 снежня 2008 г. – кафедра радыеэкалогіі) створана ў 1995 г. Ажыццяўляе падрыхтоўку і з’яўляецца якая выпускае кафедры па спецыяльнасці 1-100 01 01 «Ядзерная і радыяцыйная бяспека». Кафедра ўдзельнічае ў выкладанні шэрагу дысцыплін падрыхтоўкі спецыялістаў па іншых спецыяльнасцях факультэта МАЦ. З 2018 г. кафедру ўзначальвае к. т. н. А. І. Киевицкая.

У цяперашні час на кафедры працуюць 15 выкладчыкаў і 3 супрацоўніка з ліку вучэбна-дапаможнага персаналу.

Патрэба ў спецыялістах па ядзернай і радыяцыйнай бяспекі ўзрастае ў сувязі з уводам у эксплуатацыю першай Беларускай АЭС, функцыянуючымі ядзернымі і радыяцыйнымі ўстаноўкамі ў НАН Беларусі», радыяцыйнымі ўстаноўкамі іншых міністэрстваў і ведамстваў, долгосрочностью і маштабамі «Чарнобыльскага забруджвання», а таксама задачай забеспячэння радыяцыйнай бяспекі насельніцтва гэтых тэрыторый, пашырэннем прымянення радыяцыйных тэхналогій у медыцыне, прамысловасці, сельскай гаспадарцы і іншых галінах эканомікі.

Асноўнымі стратэгічнымі мэтамі кафедры з’яўляюцца:

• забеспячэнне якасці адукацыйнай дзейнасці на I і II ступенях атрымання вышэйшай адукацыі пры падрыхтоўцы канкурэнтаздольных і запатрабаваных на рынку спецыялістаў у галіне ядзернай і радыяцыйнай бяспекі, у тым ліку навакольнага асяроддзя, так і ў іншых галінах, адпаведных спецыяльнасцях, па якіх вядзецца падрыхтоўка ў МГЭИ ім. А. Д. Сахарава БДУ;
• стварэнне іміджу МГЭИ ім. А. Д. Сахарава БДУ як асноўнага спецыялізаванага цэнтра падрыхтоўкі спецыялістаў у галіне ядзернай і радыяцыйнай бяспекі ў Рэспубліцы Беларусь.

Задачы кафедры:

• Выкарыстанне сучасных адукацыйных тэхналогій і метадаў актыўнага навучання, якія стымулююць пазнавальную і творчую дзейнасць студэнтаў пры вырашэнні пастаўленых задач.
• Узмацненне практычнай накіраванасці якія выкладаюцца дысцыплін, у тым ліку шляхам стварэння філіялаў кафедраў на базе навуковых устаноў Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя, у прыватнасці ГУ «Белгідрамет», НДІ Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, арганізацый Міністэрства па надзвычайных сітуацыях і Міністэрства энергетыкі.
  • Заключаны дамовы аб супрацоўніцтве і падрыхтоўцы кадраў з НП ЧУП «АДАНІ» і НП ЧУП «АДАНІ-Техноложик», Інстытутам радыебіялогіі НАН Беларусі, ДНУ НДІ ЯП БДУ, ДНУ «АІЭЯД-Сосны» НАН Беларусі, Дэпартамента па ядзернай і радыяцыйнай бяспецы МНС Беларусі і інш.
  • Падключэнне МГЭИ ім. А. Д. Сахарава да філіяла кафедры ядзернай фізікі БДУ.
• Распрацоўка навучальных планаў па спецыяльнасці «Ядзерная і радыяцыйная бяспека», узгодненых з вучэбнымі планамі і праграмамі ўстановы-партнёра МІФІ РФ.
• Актывізацыя рэкламнай дзейнасці з прыцягненнем рэкрутынгавае агенцтваў, а таксама студэнтаў кафедры для правядзення прафарыентацыйнай работы, у тым ліку за межамі Рэспублікі Беларусь.
• Пашырэнне сувязяў з профільнымі навукова-тэхнічнымі цэнтрамі краін-удзельніц МАГАТЭ (Аўстрыя, Бельгія, Германія, Швецыя і інш.)
• Фарміраванне навукова-метадычнай базы навучальнага цэнтра ў галіне ядзернай і радыяцыйнай бяспекі і радыяцыйнага маніторынгу краіны
• Падрыхтоўка студэнтаў для рашэння надзённых навуковых і практычных задач, якія патрабуюць:
  • новая галіна эканомікі Беларусі – атамная энергетыка,
  • навука, прамысловасць, сельская гаспадарка і інш.
• Удзел студэнтаў, магістрантаў і супрацоўнікаў кафедры ў падрыхтоўцы праектаў для ўдзелу ў конкурсах, якія праводзяцца БРФФД, ДКНТ, Міністэрства адукацыі і інш.
• Стварэнне навучальнага ядзернага цэнтра (Даўгабродская,18)
  • Стварэнне лабараторыі радыеэкалогіі
  • Стварэнне лабараторыі па кантролі і ўліку ядзерных матэрыялаў (КиУЯМ)
• Падрыхтоўка заявак і ўдзел у конкурсах маладых навукоўцаў
• Падрыхтоўка публікацый.

Асноўныя напрамкі работы кафедры:

Вучэбная і метадычная работа:

• Мэта ўдасканалення вучэбнай працы:
  • ўкараненне на кафедры сучасных метадаў чытання лекцый і інтэрактыўных формаў правядзення практычных заняткаў;
  • удасканаленне рэйтынгавай сістэмы ацэнкі ведаў студэнтаў;
  • чытанне лекцый з выкарыстаннем мультымедыйнага абсталявання;
  • запрашэнне вядомых вучоных для чытання лекцый;
  • абнаўленне матэрыяльна-тэхнічнага аснашчэння.
• Мэта ўдасканалення метадычнай работы:
  • распрацоўка неабходнага метадычнага забеспячэння для ажыццяўлення навучальнага працэсу на высокім сучасным узроўні пры пераходзе на новыя стан6дарты і пры змене вякаў навучання;
• Удасканаленне метадычнай работы прадугледжвае:
  • распрацоўку мультымедыйных курсаў лекцый па дысцыплінах, якія выкладаюцца на кафедры;
  • распрацоўку і ўкараненне ў працэс навучання новых перспектыўных тэм для індывідуальнай работы са студэнтамі;
  • выданне новых і перапрацаваных навучальных дапаможнікаў па дысцыплінах вучэбнага плана, якія выкладаюцца на кафедры;
  • эфектыўнае выкарыстанне створаных ЭУМК у навучальным працэсе і працяг распрацоўкі ЭУМК па астатніх дысцыплінах вучэбнага плана, якія выкладаюцца на кафедры.

1. Аварыйная гатоўнасць і рэагаванне
2. Бяспека жыццядзейнасці чалавека
3. Бяспека і фізічная абарона крыніц іанізуючага выпраменьвання ў медыцыне
4. Біялагічнае дзеянне іанізуючага выпраменьвання і здароўе чалавека
5. Біялагічнае дзеянне іанізуючага выпраменьвання і здароўе чалавека
6. Уводзіны ў спецыяльнасць
7. Дазіметрыя
8. Абарона насельніцтва і аб’ектаў ад надзвычайных сітуацый. Радыяцыйная бяспека
9. Абарона ад іанізуючага выпраменьвання
10. Вымярэнне характарыстык іанізуючага выпраменьвання
11. Кінетыка і дынаміка ядзерных рэактараў
12. Кантроль і фізічная абарона ядзерных матэрыялаў і крыніц іанізуючага выпраменьвання
13. Матэрыялазнаўства і тэхналогія канструкцыйных матэрыялаў
14. Модуль «Вышэйшая матэматыка – 2». Тензорный аналіз і кампутарная геаметрыя
15. Модуль «Іянізавальнае выпраменьванне». Дазіметрыя і радыяцыйная метралогія
16. Модуль «Іянізавальнае выпраменьванне». Фізіка ядра і іанізуючага выпраменьвання
17. Модуль «Радыё – і біяхімія» Радыяцыйная хімія і радиохимия
18. Модуль «Тэарэтычная фізіка» Тэарэтычная механіка
19. Модуль «Фізіка – 2». Вымярэнне характарыстык іанізуючага выпраменьвання
20. Надзейнасць тэхнічных сістэм і кіраванне рызыкай
21. Навукі аб зямлі. Дынаміка атмасферы
22. Нейтронная фізіка
23. Асновы радыяцыйнай бяспекі
24. Ахова працы
25. Прававое рэгуляванне ядзернай і радыяцыйнай бяспекі
26. Радыяцыйная бяспека. Прававое рэгуляванне радыяцыйнай бяспекі
27. Радыяцыйная метралогія/Прыкладная спектраметрыя
28. Радыяцыйная хімія
29. Радыяцыйны маніторынг
30. Радиохимия
31. Радиоэкология і радыяцыйны маніторынг/ Менеджмент і маркетынг ў ядзернай энергетыцы
32. Сітуацыі апраменьвання і аналіз бяспекі
33. Тензорный аналіз і кампутарная геаметрыя
34. Тэарэтычная механіка
35. Фізіка ядра і іанізуючага выпраменьвання
36. Электроніка і аўтаматызацыя. Аўтаматызацыя вымярэнняў
37. Электроніка і аўтаматызацыя. Электроніка і аўтаматызацыя
38. Ядзерныя рэактары і атамныя станцыі
39. Ядзерны паліўны цыкл і зварот з радыеактыўнымі адходамі
40. Азнаямленчая (вучэбная практыка)
41. Палявая па радыяцыйнаму маніторынгу (вытворчая)
42. Па вымярэнні характарыстык іанізуючага выпраменьвання (вучэбная практыка)
43. Преддипломная (вытворчая)
44. Модуль «Бяспека крыніц іанізуючага выпраменьвання». Абарона ад іанізуючага выпраменьвання.

Навукова-даследчая і інавацыйная праца

У сувязі з уводам у эксплуатацыю першай Беларускай атамнай станцыі, функцыянуючымі ядзернымі ўстаноўкамі ў НАН Беларусі, выкарыстаннем ядзерных тэхналогій у навуцы, медыцыне (ПЭТ-ЦЭНТР, паскаральнікі электронаў, рэнтгенаўскія ўстаноўкі і інш.), прамысловасці і іншых галінах народнай гаспадаркі краіны, правядзенне навукова-даследчай і інавацыйнай дзейнасці на базе кафедры з’яўляецца вельмі актуальнай задачай.

Праекты КЯРБ:

1. Комплексны экалагічны маніторынг Беларускай АЭС на перыяд збудаванні (вызначэнне ўтрымання трыція ў пробах паверхневых вод). (выкананне работ па дамове з РУ Белгідрамет). Кіраўнік: ГерменчукМ.Г.
2. Па-фізічныя характарыстыкі вялікі уранавай мішэні c розным утрыманнем ²³⁵U/²³⁸U і ўстаўкамі з Li, Be, C пры апрамяненні пучком высокаэнергетычных зараджаных часціц (БУМ-2021) па кардынацыйнага плану НДР з АІЯД (Дубна, Расія). Кіраўнік: КиевицкаяА.І.
3. «ДПНД «Фізічнае матэрыялазнаўства, новыя матэрыялы і тэхналогіі» падпраграма «Матэрыялазнаўства і тэхналогія матэрыялаў» (Маттех): «Даследаванне фізічных уласцівасцяў і эксплуатацыйных характарыстык быстрозатвердевших сілумінаў, легіраваных пераходнымі металамі, падвергнутых апрацоўцы ціскам пры ўздзеянні ультрагуку». Кіраўнік: ГусаковаО.У.
4. ДПНД 10, падпраграма 10.3, заданне 3.05 «Развіццё інфармацыйнага і метадычнага забеспячэння маніторынгу, аўдыту, сертыфікацыі і рэабілітацыі прыродна-тэрытарыяльных комплексаў». НІР 1 «Ацэнка і прагноз радыеактыўнага забруджвання навакольнага асяроддзя вакол радыяцыйна небяспечных аб’ектаў на аснове эксперыментальных і разліковых метадаў (мадэляванне)». Кіраўнік: ГерменчукМ.Г.
5. Праект па замове ГАН «Асноўныя ўмовы, крытэрыі і мэты па забеспячэнні бяспекі пры пераходзе з сітуацыі аварыйнага апраменьвання ў сітуацыю існуючага апраменьвання. Інфармацыйныя матэрыялы да плана ахоўных мерапрыемстваў пры радыяцыйнай аварыі на Беларускай атамнай электрастанцыі (знешні аварыйны план), зацверджаным Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь 22.03.2018 № 211». Кіраўнік: М. Р. Гермянчук
6. Праект БРФФД Б19М-121 «Ролю стронцыю-90 у фарміраванні біялагічных эфектаў у Lymnaea stagnalis як биомаркера радыяцыйнага забруджвання» Кіраўнік: ДашкевичТ.У.
7. Грант Міністэрства адукацыі НДР 09/19 «Распрацоўка праекта методыкі «Вызначэнне ўдзельнай актыўнасці арганічна звязанага трыція ў вадзе» Кіраўнік: СкибинскаяА.Н.

Навуковая дзейнасць супрацоўнікаў кафедры накіравана на навукова-метадычнае забеспячэнне фарміравання прафесійных кампетэнцый ў галіне ядзернай і радыяцыйнай бяспекі і распрацоўку вучэбна-метадычных матэрыялаў у галіне імавернаснага аналізу бяспекі АЭС і фарміравання ў персаналу АЭС культуры бяспекі.

Напрамкі навуковай дзейнасці:

• Імавернасны аналіз бяспекі
• Радыяцыйная бяспека
• Бяспечнае выкарыстанне крыніц іанізуючага выпраменьвання
• Мадэляванне і прагназаванне радыяцыйнай абстаноўкі
• Працэсы пераносу радыенуклідаў у навакольным асяроддзі.

У якасці перспектыўных напрамкаў навуковых даследаванняў мяркуецца:

• Развіццё сучасных матэматычных мадэляў ЯУ і метадаў ацэнкі надзейнасці і бяспекі выкарыстання ЯУ і крыніц іанізуючага выпраменьвання сумесна з ДНУ «АІЭЯД-Сосны» НАН Беларусі, ДНУ «НДІ ЯП» БДУ, НТЦ ЯРБ, НИЯУ МІФІ і інш.
• Даследаванні перспектыўных ядзерна-энергетычных сістэм (рэактары 4 і 5 пакаленняў) сумесна з АІЯД, Дубна, Расія; ИТЭФ, Масква, Расія і інш.
• Стварэнне атэставаных і сертыфікаваных дыягнастычных сродкаў і развіццё метадаў вымярэнняў характарыстык працэсаў ўзаемадзеяння выпраменьвання з рэчывам сумесна з БДУ, кафедра ядзернай фізікі; УП «Атамтэх», НП ЧУП «АДАНІ», АІЯД, Дубна, Расія; ИТЭФ, Масква, Расія і інш.

У мэтах забеспячэння бяспекі пры эксплуатацыі радыяцыйных установак, абыходжанні з радыеактыўнымі адходамі і адпрацаваным ядзерным палівам патрабуецца развіццё новых метадаў, тэхналагічных рашэнняў і тэхналогій:

• для перапрацоўкі і ўтылізацыі радыеактыўных адходаў і бяспечнага захоўвання і/або пахавання; спосабы і тэхналогіі рэабілітацыі радыяцыйна забруджаных аб’ектаў;
• для вывучэння механізмаў і заканамернасцяў паводзін радыенуклідаў у біясферы,
• для прагназавання ўздзеяння радыяцыйна-небяспечных аб’ектаў на навакольнае асяроддзе і чалавека;
• для даследаванняў фізіка-хімічнага паводзін радыенуклідаў у вадкіх і цвёрдых радыеактыўных асяроддзях АЭС, для распрацоўкі тэхналагічных рашэнняў па камбінаванай іх перапрацоўцы.

Кафедра ўдзельнічае ў выкананні Дзяржаўнай праграмы падрыхтоўкі кадраў для ядзернай энергетыкі і ажыццяўляе супрацоўніцтва з МАГАТЭ ў галіне падрыхтоўкі і перападрыхтоўкі кадраў.

Для навуковай работы студэнтаў арганізавана СНІЎ «Радыяцыйных даследаванняў», а таксама магчымы ўдзел ў навукова-даследчай працы па наступных напрамках:

• Метады вызначэння ўтрымання натуральных радыенуклідаў Cs-137, Sr-90 і трыція ў узорах прыроднага асяроддзя і прадуктах харчавання.
• Вызначэнне зместу бэта – і гама – выпраменьваючых радыенуклідаў у целе чалавека інструментальным спосабам.

У складзе кафедры функцыянуюць наступныя лабараторыі:

• лабараторыя матэрыялазнаўства і неразбуральнага кантролю матэрыялаў,
• лабараторыя індывідуальнага дазіметрычнага кантролю,
• лабараторыя ядзернай фізікі,
• лабараторыя ядзернай спектраметрыі,
• лабараторыя радыяхіміі
• лабараторыя радиометрии і радыяцыйнай бяспекі

www.instagram.com/nrs.isei.bsu/